چکیده

یکی از عوامل مهم و تأثیر گذار بر یادگیری دانشجویان در محیط یادگیری الکترونیکی، ادراک آن‌ها از احساس واقعی بودن محیط است. انسان‌ها موجودی اجتماعی هستند و می‌خواهند با دیگران حضور پیدا کنند و هنگامی که این حس حضور را ندارند احساس تنهایی می‌کنند و به شدت نگران نحوه تعامل با افرادی هستند که به صورت فیزیکی آن‌ها را نمی‌بینند. عدم آگاهی از مفهومی به نام حضور و درک آن به طور طبیعی باعث به وجود آمدن حس انزوا طلبی در یادگیرندگان و معلمان خواهد شد و یکی از دلایل اصلی نارضایتی شاگردان در محیط‌های یادگیری برخط و به طور کلی آموزش از راه دور است. در بین تمام عواملی که بر تجارب یادگیری بر خط دانشجویان تأثیر گذار است، حضور اجتماعی مطالعه بسیار ارزشمندی است که به ماهیت غیرهمزمان یادگیری و ارتباطات برخط بین مدرسان و یادگیرندگان توجه می‌کند. لذا هدف پژوهش حاضر بررسی مبانی نظری مفهوم حس حضور و حضوراجتماعی است. روش تحقیق مورد استفاده در این مطالعه، از نوع مروری است. جهت گردآوری اطلاعات از موتورهای جستجوگر و پایگاه داده‌های معتبر از جمله Magiran, Noormags, Science Direct, Google Scholar  و مطالعات کتابخانه‌ای و جستجو در کتب و مقالات منتشره استفاده شده است. یافته‌های پژوهش نشان داد وقتی احساس حضور کاربر بالا باشد به محرک‌های محیط مجازی همانند محرک‌های محیط واقعی پاسخ می‌دهد. یادگیرندگانی که احساس ارتباط با دیگر یادگیرندگان، مربی، محیط یادگیری و دیگر عوامل پشتیبانی را داشته‌اند، هم احتمال موفقیت آنها بیشتر بوده است و هم در مقایسه با کسانی که این احساس را نداشته‌اند، بیشتر دوره را تا انتها ادامه داده‌اند و تمایل بیشتری [در فرایند یادگیری] به درگیرشدن در فضایی ارتباطی داشته‌اند؛ بنابراین اگر قرار باشد ایجاد حس حضور اجتماعی در عمل به کار گرفته شود باید معنا و مفهوم حضور، ابعاد و حالات حضور و حضور اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد تا به نگرشی روشن‌تر از ماهیت احساس حضور و حضور اجتماعی در محیط‌های یادگیری الکترونیکی یاری رساند.

واژگان کلیدی: آموزش الکترونیکی، حس حضور، چارچوب اجتماع اکتشافی، حضوراجتماعی