در اين روش ماندگاري مطلب قريب به 20 سال مي باشد در حالي که ماندگاري مطلب در روش شنيداري حداکثر 6 ماه است. در ضمن در روش ديداري- شنيداري مطالب علمي در محيطي جذابتر و در مدت زمان کمتر قابل انتقال است. در مدارس معمولي، طرح درس معلم شامل مجموعه اي از دستورالعمل ها، برنامه هاي درسي، سؤالات تمرينات اضافه، امتحانات کلاس و ... مي شود.
اما در مدارس چندرسانه اي علاوه بر اين موارد، معلم از مواد آموزشي چندرسانه اي شامل فيلم، عکس، صدا، اسلايد و ... استفاده مي کند تا کيفيت و ماندگاري آموزش را ارتقا بخشد.
درباره ي تأثير فناوري اطلاعات و ارتباطات بر نظام آموزشي (و به طور خاص مدارس) دو رويكرد متفاوت وجود دارد. برخي معتقدند، اثر فناوري هاي جديد تدريجي است و صرفاً انتقال برنامه ي درسي سنتي را كارآمدتر مي سازد و در واقع، دسترسي به اطلاعات سريع تر مي شود.
رويكردي ديگر معتقد است ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات به مدرسه ها، هدف ها و ابزارهاي تعليم و تربيت را به طور اساسي تغيير مي دهد. از اين ديدگاه فناوري اطلاعات بر مرزهاي ساختاري نظام آموزش سنتي فايق مي آيد.
با اين كه موارد بالا از دستاوردهاي استفاده از فناوري اطلاعات است، با اين حال ساده لوحانه است اگر تصور كنيم ورود فناوري اطلاعات (در جلوه هاي متفاوت آن : اينترنت ، رايانه ، چند رسانه اي و ... ) به تنهايي باعث انقلاب آموزشي شود. اگر فرهنگ ياد دهي – يادگيري در نظام آموزشي تحول نپذيرد ، ورود فناوري هاي اطلاعاتي نه تنها تحولي ايجاد نخواهد كرد ، بلكه به تقويت سنت هاي محافظه كارانه ي آموزشي منجر خواهد شد.
لذا تغيير در مدرسه سنتي به سوي مدرسه هوشمند نيازمند تغيير در نظام آموزش و پرورش كشور مي باشد و هيچگاه راه اندازي مدارس هوشمند ميسر نخواهد شد مگر ساختار نظام آموزش و پرورش تغيير يابد . اين امر نيازمند برنامه ريزي حداقل بيست ساله مي باشد.
اين تغيير مي بايست قدم به قدم و با درايت و تفكر باشد. پس از بررسي هاي دقيق و كارشناسانه اي که در چهار سال اخير به عمل آمده است و با اتکا بر نمونه تجارب موفق آموزش و پرورش ايران در نيم قرن اخير، حال بر اين عقيده ايم که در ايران با چهارگام مي توان از مدارس سنتي به مدارس هوشمند رسيد.
اين چهار گام عبارتند از:
نگاهي دقيق به جزئيات گام هاي رسيدن به مدرسه هوشمند آن چه در قالب چهار مبحث ذيل ارائه مي گردد، فشرده و خلاصه ي برنامه ريزي ها و هدف گيري هاي لازم و متناسب با فضاي آموزشي کشور ايران است تا در فرآيندي بلند مدت و منسجم، بتوان به پارامترهاي مناسب کيفي در آموزش قرن 21 دست يافت.
گام اول:
مدارس چند رسانه اي «به کارگيري و بومي کردن فن آوري» جهت گيري اصلي در اين مدارس است و در بخش آموزش به طور خاص بر روي موضوع «طرح درس» و تا حدودي «تکاليف» سرمايه گذاري مي شود.
چشم انداز: افزايش انگيزه و عمق يادگيري و ياد دهي
هدف :
دانش آموز؛علاقمندي بيش تر به درس، مدرسه و کلاس و در نتيجه ارتقاي علمي معلم تغيير نگرش از آموزش سنتي به سوي آموزش چند رسانه اي ايجاد نگرش و آگاهي نسبت به فن آوري آموزشي سيستم دستيابي به سرعت و دقت بالا در اطلاعات، وضعيت انضباطي و برنامه ريزي مدرسه ،
اوليا : آگاهي يافتن از فضاي تحصيلي دانش آموز و اقتضائات و الزامات آن
دانش آموز؛ يادگيري در محيط با نشاط و جذاب مدرسه، کلاس و درس ايجاد ظرفيت فرهنگي استفاده از it
معلم ؛ نگاه چند رسانه اي به ماده ي درسي و موضوعات کتاب درسي سيستم ايجاد بانک هاي اطلاعاتي مورد نياز و به روز با امکان گزارش گيري و هشدار دهي ، تدريس با استفاده از محتواي الکترونيک چند رسانه اي به کارگيري ابتکارات و خلاقيت هاي شخصي در امر تدريس سيستم نصب و به کار گيري سيستم اتوماسيون اداري مدرسه اوليا جلسات گروهي آموزش icdl و معرفي پروژه ي ss
اوليا؛ آشنايي با پروژه ي مدارس هوشمند و تعاريف مدرسه ي چند رسانه اي ،برنامه دانش آموز، آموزش ديداري شنيداري کتاب درسي (بدون حذف کتاب)
گام دوم: مدارس پروژه محور «ارتقاي سطح و کيفيت آموزش» جهت گيري اصلي در اين مدارس است و در زمينه آموزش به طور خاص بر روي موضوع «تکاليف» و تا حدودي «ارزشيابي (مستمر)» سرمايه گذاري مي شود. همچنين پروژه هاي «همگرا» (با هدف رسيدن به جواب مورد نظر معلم از طريق پژوهش در بازه هاي زماني کوتاه) از مختصات خاص اين مدارس هستند.
چشم انداز: آموزش از تدريس به سمت تحصيل سوق مي يابد.
هدف:
دانش آموز؛ تلاش مضاعف و انجام فعاليت هاي علمي و عملي براي يادگيري معلم دوسويه دانستن آموزش و فعاليت بيش تر براي گرفتن بازخورد سيستم دستيابي به سرعت و دقت بالا در اطلاعات وضعيت آموزشي مدرسه و دانش آموزان
اوليا؛ همراهي با مدرسه در کنترل و هدايت تحصيلي دانش آموز
دانش آموز؛ انجام پروژه هاي همگرا معلم با هدف قرار دادن محتواي کتاب درسي، پروژه هاي همگرا را تعريف و هدايت مي کند.
سيستم :ايجاد بانک هاي اطلاعاتي مورد نياز و به روز با امکان گزارش گيري و هشدار دهي
اوليا ؛درگير شدن با مسأله آموزش و پژوهش فرزندان از راه it
برنامه:
دانش آموز؛ علاقمند به انجام پروژه ي همگرا مي شود و به عنوان تمرين آن را انجام مي دهد. با گزارش دهي از نحوه ي انجام پروژه ي همگرا، مورد ارزشيابي قرار مي گيرد.
معلم؛ تکاليف و تمارين پروژه اي همگرا در اولويت کاري است. ارزشيابي مستمر و اطلاع رساني از طريق سيستم انجام مي شود.
سيستم؛ نصب و به کارگيري سيستم اتوماسيون آموزشي مدرسه
اوليا؛ ارائه گزارش هاي مناسب و مستمر از وضعيت برنامه ريزي، انضباطي و آموزشي مدرسه و دانش آموزان تعريف وظيفه در انجام پروژه هاي همگرا
گام سوم: مدارس مطلوب «ارتقاي سطح رشد معنوي و اجتماعي دانش آموز» جهت گيري اصلي در اين مدارس است و آموزش نحوه ي پيمودن مسير زندگي و به عمل در آوردن دانسته ها مورد تأکيد قرار مي گيرد.
همچنين پروژه هاي «واگرا» (با هدف آموزش فرايند انجام پژوهش و رسيدن به جواب مسائل با نظارت معلم در بازه هاي زماني بلند بدون تأکيد خاص بر روي نتيجه) از مختصات خاص اين مدارس هستند.
چشم انداز: فارغ التحصيلان مطلوب علمي و عملي به جامعه تحويل مي دهد.
هدف:
دانش آموز؛ دانايي را به توانايي پيوند مي دهد.
معلم ؛ توانمند کردن دانش آموزان در به کارگيري علم و به دست آوردن آن سيستم دستيابي به سرعت و دقت بالا در اطلاعات وضعيت رفتاري و اخلاقي دانش آموزان
اوليا؛ همکاري در اجراي تصميمات و برنامه هاي آموزشي و پرورشي مدرسه (به جاي مداخله)
دانش آموز؛ انجام پروژه هاي واگرا
معلم ؛با هدف آموزش پيمودن مسير (متناسب با کتاب درسي) پروژه ي واگرا تعريف و هدايت مي کند.
سيستم؛ ايجاد بانک هاي اطلاعات مورد نياز و به روز با امکان گزارش گيري و هشدار دهي
اوليا ؛ايجاد ارتباط سريع و آسان دوسويه ي الکترونيک با مدرسه در جهت رشد دانش آموز برنامه دانش آموز در فرايند انجام پروژه ي واگرا توانايي به کار بستن دانش را به دست مي آورد. ارايه ي نتايج و دفاع از دستاوردهاي پژوهش در پايان کار، مورد تأکيد است.
معلم؛ برنامه اي براي هدايت و نظارت مستمر پروژه واگرا دارد. در موردکيفيت فرايند انجام پروژه ي واگرا ارزشيابي مي کند. توان و قابليت کارگروهي دانش آموزان را ارزشيابي مي کند.
سيستم؛ نصب و به کار گيري سيستم اتوماسيون پرورشي مدرسه،
اوليا ؛ارائه ي گزارش هاي مناسب و مستمر از وضعيت رفتاري و اخلاقي دانش آموزان، تشکيل گروه هاي همياري و همفکري اوليا و مربيان تعريف وظيفه براي اوليا در پروژه هاي واگرا
گام چهارم: مدارس هوشمند «ارائه ي آموزش متناسب هر فرد» جهت گيري اصلي در اين مدارس است. لذا داشتن استقلال کامل مديريتي مدارس و استقلال آموزشي معلمان دروس، بديهي است.
چشم انداز: در فرايند رشد، به تفاوت استعداد و توانايي دانش آموز توجه مي شود.
هدف:
دانش آموز؛ توسعه ي همه جانبه ي توانايي هاي فردي و ارتقاي قابليت هاي اجتماعي
معلم ؛شناسايي و پرورش استعدادها و توانيي هاي خاص هر دانش آموز
سيستم ؛تعريف و توسعه ي شاخص هاي منعطف ارزيابي عملکرد در کليه ي زمينه هاي پيشين
اوليا ؛تصميم سازي و مشارکت در تصميم گيري با مدرسه
دانش آموز؛ تعريف و اجراي پروژه هاي همگرا و واگرا،
معلم؛ فراهم کردن انواع شيوه هاي آموزشي براي استعداد ها و گرايش هاي مختلف ، تعريف پروژه هاي همگرا و واگرا متناسب با کلاس و دانش آموز
سيستم؛ ايجاد سيستم هوش مصنوعي جهت توليد و توسعه ي شاخص هاي ارزيابي عملکرد
اوليا ؛ توسعه ي ابزارهاي نظارتي و مشورتي الکترونيک در رابطه با فعاليت هاي مدرسه
برنامه :
دانش آموز؛ کارگروهي مستمر با نظارت مشاور
معلم ؛شناسايي علايق و استعدادهاي واقعي دانش آموزان ،برنامه ريزي نفر به نفر با نظارت مشاوران و اوليا براي رشد دانش آموز
سيستم ؛نصب و به کارگيري برنامه ي جامع mis مدرسه ي هوشمند
اوليا ؛عهده دار بخشي از برنامه ي آموزشي در مدرسه هستند. عهده دار بخشي از برنامه ي تربيتي در مدرسه هستند.
گام اول، تبديل مدارس کنوني به مدارس چند رسانه اي در ادامه ي اين مقاله قصد داريم به تشريح مرحله اول از اين تحول بزرگ و آرماني بپردازيم. مرحله اي که اکنون به خواست خدا قدم در آن گذاشته ايم و امروز با روش هاي اجرايي و مشکلات آن روبرو شده ايم.
نيازهاي ما در تبديل مدارس کنوني به مدارس چند رسانه اي در اين مرحله به دو دسته ي کلي تقسيم مي شود:
1-دسترسي آسان و متنوع به منابع ياد دهي - يادگيري - تجهيزات فيزيکي مانند کلاس درس، آزمايشگاه يا کارگاه فضاي آموزشي مدارس و کلاس ها بايد قابليت آموزش چندرسانه اي را داشته باشد. زيرا در اين نوع از آموزش، دسترسي و در اختيار گذاشتن اطلاعات و مواد آموزشي متنوع از اولويت برخوردار است.
- تجهيزات ياد دهي – يادگيري شامل سخت افزار و نرم افزار از الزامات ديگر طراحي، ايجاد و بهينه سازي شبکه داخلي مدارس با نصب و به روزآوري سخت افزارها و نصب نرم افزارهاي کارآمد و مناسب جهت مديريت کلاس ها و شبکه ي مدرسه مي باشد.
همچنين تجهيز آزمايشگاه ها و کارگاه هاي مدرسه متناسب با نيازهاي درسي از نيازهاي تبديل مدارس کنوني به مدارس چندرسانه اي محسوب مي شود.
2-گوناگوني مواد آموزشي - مواد آموزشي معمولي: ما به کتاب ها، فرهنگ ها، دايره المعارف ها و منابع بيشتري براي اقناع و علاقمند کردن دانش آموز و همچنين گسترش دايره ي معلومات و علاقمندي هاي او نياز داريم.
- مواد آموزشي چند رسانه اي: علاوه بر مواد آموزشي معمولي، ما به ميزان فزاينده اي نياز به محتواي آموزشي چندرسانه اي براي ايجادجذابيت و تأثيرگذاري بيش تر در کلاس دارس داريم.
مواد آموزشي شبکه اي: براي مديريت مدرسه و کلاس هاي درس به مواد آموزشي شبکه اي که قابليت گسترش و دسترسي هم زمان از چندين نقطه ي مختلف را داشته باشند احتياج داريم. همچنين براي ايجاد ارتباط بيشتر ميان ارکان آموزش در مدرسه استفاده از شبکه اجتناب ناپذير است.
راه حل هاي ممکن براي برآوردن نيازهاي مدارس چندرسانه اي براي برطرف نمودن شايسته، بهينه و مطمئن نيازهاي مدارس چندرسانه اي راه حل هاي فراواني را در رده هاي مختلف مي توان ارائه داد
. مختصري از اين ايده هاي امتحان شده و در حال آزمايش به اين شرح است:
1-کلاس هاي درس - درس نامه چند رسانه اي در مدارس چندرسانه اي علاوه بر مواد آموزشي معمولي، معلم از مواد آموزشي چندرسانه اي شامل فيلم، عکس، صدا، اسلايد و ... استفاده مي کند تا کيفيت و ماندگاري آموزش را ارتقا بخشد.
استفاده از فرآورده هاي چندرسانه اي سه ويژگي ممتاز و برجسته دارد: ايجاد محيطي جذاب و دلنشين براي تدريس، کاهش زمان مورد نياز براي تدريس مباحث مختلف، ماندگاري بلند مدت مطالب آموزش داده شده تا 20 سال (در مقابل 6 ماه ماندگاري روش هاي شنيداري و سخنراني)
ابزار معلم، نرم افزاري است که مجموعه اي از فايل هاي چندرسانه اي را به همراه اطلاعات مکمل، به گونه ي در اختيار معلم قرار مي دهد تا در هنگام تدريس به راحتي از آن استفاده نمايد.
نرمافزارهاي مديريت شبکه هاي کلاسي، براي معلم امکان ارائه ي مطلب و درس را از طريق رايانه فراهم مي کنند. ابزارهاي همياري مانند پست الکترونيک و نرم افزارهاي گروهي همچنين پست الکترونيک و ابزارهايي از اين قبيل امکان تعامل سريع و کامل را (حتي از راه دور) براي معلمني و دانش آموزان ايجاد مي کنند.
2-کتابخانه و مرکز چند رسانه اي - پايگاه متمرکز درس افزارهاي چند رسانه اي در مدارس چند رسانه اي مي بايست امکان دسترسي معلم و دانش آموز به درس افزارهاي چند رسانه اي به سادگي فراهم باشد.
منابع شبکه اي (اينترنت) همچنين ايجاد دسترسي به اينترنت به عنوان بزرگ ترين شبکه ي جهاني داد و ستد اطلاعات و آموزش نحوه ي استفاده از آن و مخاطرات و فرصت هاي اين پديده ي جهاني (براي اوليا، معلمين و دانش آموزان) بايد در برنامه ي کاري مدارس قرار گيرد.
3-کارگاه رايانه - تدريس رايانه آموزش فراگير رايانه براي همه ي ارکان آموزش در مدرسه ي چندرسانه اي و در سطوح مختلف از مقدمات امر است. - تجهيزات چند رسانه اي آماده و در دسترس مدارس و کلاس هاي درس فعلي مي بايست به شکل شايسته اي جهت پياده سازي و برآورده کردن اهداف مرحله ي چندرسانه‌اي تغيير ساختاري و فيزيکي يابد.
4- واحد اداري - مديريت پايگاه اطلاعات دانش آموزي و آرشيوها نرم افزارهاي اداري متناسب با مدرسه ي چندرسانه اي امکان نگهداري و مديريت کليه ي اطلاعات مربوط به دانش آموزان و کادر مدرسه را داراست و در زمان لازم مي تواند اکثر خدمات مورد نياز پرسنل را ارائه نمايد.
- پيگيري ها از جمله قابليت هاي اين نرم افزارها امکان پيگيري امور تا حصول نتيجه است. مثلا پيگيري عملکرد دانش آموز و معلم در کلاسي خاص و بازه ي زماني مشخص با توجه به اطلاعات موردي وارد شده به سيستم و گزارش هاي متنوع گرفته شده از آن ممکن است.
- انتشار اطلاعات و اعلانات همچنين اطلاع رساني، نظرسنجي و فضا سازي در مورد کليه ي برنامه هاي يک مدرسه ي معمولي، در مدرسه ي چند رسانه اي با به کار گيري نرم افزارهاي مديريت اداري (اتوماسيون) قابل اجراست.
5- اتاق سرور - سرور سايت مرکزي application servers , management data server با نصب و راه اندازي سخت افزارهاي لازم براي ايجاد شبکه ي داخلي مدرسه و قراردادن نرم افزارهاي لازم جهت مديريت شبکه‌ي کلاس ها و انجام تنظيمات مورد نياز، ضمن رعايت معيارهاي امنيت شبکه مي توان تا حد زيادي نسبت به اجرا و کارکرد ساختار چندرسانه اي مدرسه اطمينان داشت.
با اميد آن که با گسترش و اجرايي شدن طرح مدارس چندرسانه اي در سراسر کشور، شاهد حرکت سريع و پويا به سمت هوشمند شدن واقعي آموزش در ايران عزيزمان باشيم.
کيفيت واقعي آموزش زماني محقق مي شود که بتوانيم هر دانش آموز را به آن نسبت که توانايي، استعداد و علاقه دارد به سمت بهترين مسير و جهت در زندگي هدايت کنيم. آموزش و پرورش ما بايد از روزمرگي خارج شود تا دغدغه‌هاي والاي تربيتي، مجال به عرصه عمل درآمدن پيدا کنند. مي شود و مي توانيم؛
نويسنده: محمدصادق سيستاني